Het European Rail Traffic Management System (ERTMS) vormt de nieuwe standaard voor (onder andere) treinbeveiliging. De term ERTMS wordt in Nederland vaak gebruikt voor het fysieke beveiligingssysteem voor het spoor, maar het spoorbeveiligingssysteem bestaat uit meer componenten [zie figuur 1]. Het beïnvloedingssysteem in trein en baan, het European Train Control System (ETCS), vormt het hart van ERTMS. Om de baten van ERTMS goed te kunnen incasseren zijn mogelijk ook aanpassingen nodig van interlockingsystemen, treindetectie en treinmanagementsystemen, bijvoorbeeld het (VPT) systeem, dat de treindienstleiders gebruiken.  

Waarom ERTMS

De beveiliging van het Nederlandse spoor staat op een hoog niveau. De principes en systemen voor de beveiliging stammen echter deels uit de eerste helft en deels uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Inmiddels wordt het Nederlandse spoornetwerk een stuk intensiever gebruikt dan waar het oorspronkelijk voor ontworpen was. Ook is het systeem en het gebruik ervan complexer geworden. Het Nederlandse spoorsysteem zit hiermee aan haar grenzen qua benutting. Om de toekomstige groei op te vangen is het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer ingezet. Dat het spoornet aan de grenzen zit, wordt met name duidelijk op dagen wanneer zich ergens in het land een grote verstoring voordoet.       ERTMS is niet zozeer een tastbaar product/systeem, maar een specificatie op basis waarvan systemen worden gemaakt. De specificatie van ERTMS ligt vast in besluit 2012/88/EU van de Europese Commissie. ERTMS wordt in dat besluit aangeduid als de ‘technische specificatie inzake interoperabiliteit van de subsystemen besturing en seingeving van het trans-Europese spoorwegsysteem’. Het hoofddoel van de Lange Termijn Spooragenda is om de kwaliteit van het spoor als vervoerproduct te verbeteren, zodat de reiziger en de verlader de trein in toenemende mate als een aantrekkelijke vervoersoptie zien en gebruiken. Er is met name behoefte aan meer capaciteit en een hogere betrouwbaarheid. ERTMS kan een belangrijk middel zijn om dit doel te realiseren. Bij een goede invoering van ERTMS zal mogelijk ook de flexibiliteit, robuustheid en capaciteit van het spoorsysteem toenemen. ERTMS is echter geen doel op zich. Het biedt naar de huidige inzichten echter wel belangrijke functionaliteiten om de doelen van de Lange Termijn Spooragenda mee te helpen realiseren. Om in Nederland een flinke stap voorwaarts te kunnen zetten in de prestaties van het spoorsysteem, zal ERTMS ingezet moeten worden als deel van het complete traffic-management systeem. De implementatie van ERTMS kan dan potentieel een belangrijke bijdrage leveren aan het op een hoger plan brengen van de volgende doelstellingen:

  • Veiligheid
  • Interoperabiliteit
  • Capaciteit
  • Snelheid
  • Betrouwbaarheid

De visie van Movares op de invoering van ERTMS in Nederland

Movares heeft in juni 2013 een officiële uitnodiging gekregen van Eric Mink, projectmanager bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, om deel te nemen aan een tweetal bijeenkomsten over de ERTMS Railmap. Deze bijeenkomsten maakten deel uit van de marktconsultatie die I&M heeft georganiseerd, waarbij ‘de relevante marktpartijen’ werden betrokken bij de totstandkoming van de voorkeursbeslissing. In een eerste plenaire bijeenkomst zijn alle aangeschreven partijen geïnformeerd over de Railmap 1.0 en de aanpak die in de verkenningsfase wordt gevolgd om te komen tot de voorkeursbeslissing. In een tweede individuele bijeenkomst heeft Movares haar eigen visie op de invoering van ERTMS en de Railmap 1.0 gepresenteerd aan de hand van een aantal hoofdvragen, die zijn opgesteld door I&M. De belangrijkste punten uit de visie van Movares op de invoering van ERTMS in Nederland zijn:

  • Kies voor het starten met level 1 op grote emplacementen/stations en voor level 2 op baanvakken.
  • Begin gelijktijdig met inbouw ERTMS in materieel én in de infrastructuur (dual-signalling).
  • Zodra voldoende materieel is voorzien van ERTMS, kan op daarna om te bouwen baanvakken en emplacementen/stations alleen ERTMS worden geïnstalleerd en kan de ATB worden verwijderd.
  • Zodra voldoende infrastructuur is voorzien van ERTMS, kan ATB ook uit materieel worden verwijderd.
  • Begin in de infrastructuur met het ombouwen van grote emplacementen/stations; hier is namelijk het grootste veiligheidsrisico aanwezig.
  • Installeer level 2 apparatuur in het materieel voor maximale flexibiliteit en interoperabiliteit.
  • Schaf geen materieel meer aan zonder ERTMS
  • Houd level 3 als ambitie overeind, vanwege de grote potentie in kostenreductie en capaciteitsverhoging; baseer hier echter niet de invoeringsstrategie op!